Overzicht

• Hoe werkt een vaccin?
• Welke coronavaccins zijn er?
• Welke bijwerkingen kan je krijgen?
• Wat kan je doen bij bijwerkingen van een vaccin?
• Zijn coronavaccins veilig?
• Bronnen

Hoe werkt een vaccin?

Om te begrijpen hoe een vaccin werkt, moeten we eerst kijken naar hoe het coronavirus werkt.

Hoe werkt het coronavirus?

Het coronavirus verspreidt zich door de lucht of bij aanraking en kan een tijdje overleven op verschillende oppervlakken en de huid. Hoe lang dat is, hangt af van onder andere de vochtigheidsgraad en de temperatuur. Je kan dus niet met zekerheid bepalen hoe lang dat is op elk moment.

Het virus komt je lichaam binnen via de neus of mond wanneer het in contact komt met je slijmvliezen. COVID-19 is een luchtwegvirus en zal zich vervolgens in de keel en longen vermenigvuldigen. Het coronavirus is een soort griepvirus en heeft stekelvormige uitsteeksels die we sleutels noemen. Daarmee hecht het zich aan jouw cellen en valt het ze aan.

Op dat moment reageert je lichaam door ziektesymptomen te tonen. Je maakt slijmen waardoor je gaat hoesten en je krijgt koorts. Dat maakt je moe en je krijgt spierpijn. Dat betekent dat je lichaam aan het vechten is tegen het virus door antistoffen aan te maken.

Als je immuunsysteem hier niet tegen bestand is, kan je erg ziek worden. Het lukt niet om voldoende antistoffen aan te maken om de vermenigvuldiging van het virus tegen te gaan en je immuunsysteem verlaagt waardoor je vatbaarder wordt voor andere ziektes. Dit is het geval bij mensen met een verlaagd immuunsysteem, bijvoorbeeld door onderliggende aandoeningen, obesitas of medicatie.

Hoe werkt een vaccin?

Een klassiek vaccin bestaat meestal uit onderdeeltjes van de bacterie of het virus waartegen het ontwikkeld is. Soms zitten er ook geïnactiveerde virussen in die de ziekte niet kunnen veroorzaken. Er zitten versies van de stekelvormige sleutels in, maar ze hangen niet aan een virus en maken je niet ziek.

Je lichaam reageert hier wel op met dezelfde reactie als op een echt virus met zulke sleutels. Dat zorgt ervoor dat het lichaam antistoffen aanmaakt zonder de ziekte zelf mee te maken. De elementen van het vaccin zijn na enkele dagen verdwenen, maar de antistoffen blijven in je lichaam.

Op die manier kan je lichaam ‘trainen’ of zich voorbereiden op hoe het moet reageren wanneer je in aanraking komt met de ziekte. Wanneer je gevaccineerd bent tegen het coronavirus, zal je lichaam bij aanraking met corona het juiste afweermechanisme kunnen inzetten om niet ziek te worden.

Welke coronavaccins zijn er?

 

Er zijn vier vaccins tegen COVID-19 goedgekeurd door de Europese Commissie. We leggen uit wat de verschillen tussen de vier zijn en of ze daardoor een andere werking hebben.

De vier vaccins zijn onder te verdelen in twee types: mRNA en een virale vector. Wat is het verschil tussen de types vaccins?

mRNA vaccins

Bij de ontwikkeling van een mRNA vaccin gebruiken ze genetische technieken. Dat betekent dat ze informatie over het genoom van het virus gebruiken om te bepalen hoe eiwitten die als antistof functioneren zich kunnen vormen. Het is een soort biologische codering, vergelijkbaar met DNA. Uit het stukje RNA vormt men mRNA, dat na toediening informatie geeft aan het lichaam om antigene eiwitten te produceren.

Je lichaam krijgt met een mRNA vaccin een vetdruppeltje toegediend met daarin instructies hoe het zelf de stekelvormige sleutels kan aanmaken en dan elimineren.

Pfizer-BioNTech

Van het Pfizer vaccin moet je 2 dosissen krijgen. Na 19 tot 35 dagen krijg je je tweede prik. De werkzaamheid neemt toe vanaf twee weken na de eerste dosis en is bijna 100% een week na de tweede dosis.

Moderna

Van het Moderna vaccin moet je ook 2 dosissen krijgen, met ongeveer een maand tijd tussen de eerste en de tweede. Ongeveer twee weken na de tweede dosis ben je 100% beschermd.

Virale vector vaccins

De tweede soort van goedgekeurde coronavaccins werkt met virale vectoren. Dit is een technologie die al langer gebruikt wordt dan de mRNA techniek. De werking is gebaseerd op bestaande virussen, die onderzoekers aanpassen zodat ze niet meer fungeren als een ziekte. Ze werken als vectoren die de stekelvormige sleutels laten ontstaan in het lichaam. Op die manier stimuleert het vaccin je lichaam om antistoffen te maken tegen de sleutels, zonder ziek te worden.

AstraZeneca

Van AstraZeneca krijg je ook 2 dosissen. De tweede dosis wordt tussen 8 à 12 weken toegediend. Een maand na de eerste prik ben je al tot 94% beschermd en na de tweede toediening is dat 100%.

Janssen Farmaceutica

Van het Janssen (of Johnson & Johnson) vaccin moet je maar 1 dosis krijgen. Twee weken na je vaccinatie ben je 76%+ beschermd. 28 dagen na vaccinatie ben je echter 100% beschermd tegen ernstige infecties en hospitalisatie.

Alle vaccins worden enkel toegediend aan iedereen boven de 18 jaar. Vanaf 16 jaar komen stagiaires in de zorgsector ook in aanmerking, maar enkel voor het Pfizer vaccin.

Lees hier de officiële informatie over de beschikbare vaccins en hun bijsluiters.

Welke bijwerkingen kan je krijgen?

Veel voorkomende bijwerkingen

Bijwerkingen zijn milde ziektesymptomen die je kan krijgen nadat je een vaccin kreeg. Meer dan de helft van de mensen die gevaccineerd worden, krijgt last van een bijwerking. Over het algemeen is waargenomen dat wie eerder al COVID-19 gehad heeft, meer last kan krijgen van bijwerkingen van het vaccin.

Welke bijwerkingen kan ik krijgen na een vaccinatie? Dat hangt af van het vaccin dat je kreeg en kan willekeurig verschillen per persoon.

Bij Pfizer en Moderna kan je meer last hebben van bijwerkingen bij de tweede toediening dan bij de eerste. Na de tweede prik van Pfizer of Moderna krijgen meer dan 50% van de gevaccineerden bijwerkingen als pijn en vermoeidheid. Hoofdpijn, spierpijn, zwelling, rillingen en koorts komen ook veel voor.

Bij AstraZeneca en Johnson & Johnson heb je meer last van je eerste vaccinatie. Na de eerste prik van AstraZeneca krijgt meer dan 50% van de mensen last van vermoeidheid, hoofdpijn en zwelling. Spierpijn, koorts, gewrichtspijn en misselijkheid komen ook veel voor.

Deze bijwerkingen gaan normaal gezien over na één of twee dagen.

Ernstige bijwerkingen

Anafylaxie

Een ernstige, maar zeer zeldzame bijwerking is anafylaxie. Uit rapportage van het Federaal Agentschap voor Geneesmiddelen en Gezondheidsproducten blijkt dat slechts 1% van de mensen hier risico op loopt. Bovendien meldt men in een groeiende hoeveelheid onderzoek dat veel mensen die een anafylactische reactie vertoonden, al eerder zo reageerden op insectenbeten of andere allergieën.

Omdat tot 75% van de gevallen herkenbaar worden binnen de 15 minuten na vaccinatie en 90% binnen de 30 minuten, moet je tot een halfuur blijven zitten in het vaccinatiecentrum.
Een anafylactische reactie is een soort allergische reactie. Je huid wordt rood en er ontstaat een stekend, jeukend of branderig gevoel. Je hartslag versnelt en je keel kan zwellen waardoor je moet hoesten. Soms verlies je het bewustzijn nog voor alle symptomen tot uiting komen. Bel bij vermoeden van anafylaxie direct naar 112.

Trombose

Het vaccin van AstraZeneca is de laatste tijd veel in het nieuws verschenen wegens het vermoeden dat het trombose kan veroorzaken. Het gaat om een specifieke en zeer zeldzame vorm van trombose waarbij door een reactie van het immuunsysteem bloedplaatjes samenklitten. Het vaccin wordt nog steeds aangeraden omdat het zo zeldzaam is. Klassieke trombose komt vaker voor, dus het verband tussen het vaccin en de vastgestelde tromboses is niet met zekerheid te bepalen.

De kans op een klassieke trombose na besmetting met het coronavirus is groter dan na vaccinatie met het AstraZeneca vaccin. Momenteel blijft het advies van het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) positief. Het overlegcomité heeft tijdelijk beslist dat het AstraZeneca vaccin een maand lang (van 7 april tot 7 mei 2021) enkel aan 56-plussers zal toegediend worden. Met deze beslissing kan de vaccinatiecampagne onverminderd doorgaan.

Wat kan je doen bij bijwerkingen van een vaccin?

De veel voorkomende bijwerkingen kunnen even vervelend zijn en de kans bestaat dat je je een dag goed ziek voelt. Neem 1 gram paracetamol om de bijwerkingen te verzachten. Doe dit echter pas na je vaccin en als je symptomen zou krijgen, want paracetamol voordien kan de immuunrespons wat onderdrukken (zie verder). Je mag elke zes uur 1 gram paracetamol innemen, met een maximum van 4 op 24 uur. Drink voldoende water bij paracetamol en zeker wanneer je koorts hebt.

Heb je angst voor je vaccinatie of wil je goed voorbereid zijn? Aarzel niet om advies te vragen aan je apotheker. Bespreek met je apotheker welke medicatie je al neemt en hoe je mogelijke bijwerkingen kan beperken.

Kan je bijwerkingen van vaccins voorkomen?

Een veel gestelde vraag aan apothekers is of het een goed idee is om paracetamol te nemen voor je vaccinatie. Experts raden dit echter af.

Pijnstillers als ibuprofen en paracetamol onderdrukken de ontstekingsreacties in je lichaam. Een vaccin veroorzaakt een omgekeerde reactie door het lichaam te laten reageren op een lichaamsvreemde stof. Het immuunsysteem wordt aangespoord om via een ontstekingsreactie antistoffen aan te maken. Er bestaat dus een kans dat wanneer je een ontstekingsremmer als ibuprofen of paracetamol neemt voor je vaccinatie, dat je minder antistoffen aanmaakt. In welke mate dit een verschil in je weerstand tegen het virus veroorzaakt, is niet gekend.

We raden je aan om indien nodig paracetamol te nemen na de vaccinatie.

Zijn coronavaccins veilig?

Bijwerkingen op lange termijn

De vier vaccins die nu toegediend worden, zijn goedgekeurd door de Europese Commissie. Nog voor ze daarover oordelen, zijn ze door experts van het Europees Geneesmiddelenagentschap (EMA) gecontroleerd. Enkel als de kwaliteit, doeltreffendheid en de veiligheid wetenschappelijk voldoende is aangetoond, worden ze goedgekeurd.

Vaccins worden in verschillende fases getest. De laatste fase is testen op grote groepen van wel tienduizenden mensen. De coronavaccins hebben ze op minstens dubbel zo grote groepen getest om relevante wetenschappelijke resultaten te verkrijgen over bijwerkingen en effecten. De meeste bijwerkingen zijn in klinische studies waargenomen binnen de zes weken.

De kans op ernstige bijwerkingen na de goedkeuring van een vaccin is zeer klein, maar ze helemaal uitsluiten kan niet. Net als bij andere medicijnen en vaccins, houden onderzoekers de vaccins blijvend in de gaten.

Is het wel veilig dat de vaccins zo snel ontwikkeld zijn?

Veel van de producenten van vaccins beginnen vanuit reeds bestaande principes. Met die technieken hebben ze dus al jaren ervaring. Omdat corona een type virus in de griepfamilie is, weten de onderzoekers deels hoe ze een vaccin moeten ontwikkelen.

Daarna zijn ze uitvoerig getest op grote schaal. Bovendien hangt de snelheid waarmee de vaccins beschikbaar zijn gemaakt vooral samen met de mate waarin de ontwikkeling voorrang heeft gekregen. Een vaccin moet ontwikkeld worden, adviezen krijgen van ethische commissies en overheden en studies moeten bekostigd en goedgekeurd worden in verschillende landen. Omdat COVID-19 wereldwijd een dringende oplossing nodig heeft, gaan al deze officiële activiteiten jaren sneller.

Meer informatie vind je op onderstaande bronnen. Deze officiële informatie is opgesteld en goedgekeurd door wetenschappers, artsen en onderzoekers van virussen en medicatie.

Bronnen

www.laatjevaccineren.be
www.pfizer.nl/corona/gedrag-van-virus
www.domusmedica.be/covid-19-coronavirus-vaccinatiewww.consilium.europa.eu/nl/infographics/covid-19-viral-vector-vaccines/
www.fagg.be